दोस्तो आज हमलोग विलोम शब्द (vilom shabd in hindi) के बारे में बात करने वाले है। विलोम शब्द हिंदी की सभी परिक्षा में पूछे जाते हैं। इसलिए विलोम शब्द की पीडीऍफ़ इस लेख के निचे अटैच केर दी गई जिसे आप आसानी से डाउनलोड कर के पढ़ सकते है !
vilom shabd in hindi
किसी शब्द के विपरीत अर्थ वाले शब्द को विपरितार्थक शब्द कहते है। यानी एक दूसरे के विपरीत या विरोधी अर्थ वाले शब्द को विपरितार्थक , प्रतीलोम या विलोम शब्द कहते है।
विलोम शब्द कई प्रकार से होते है । जैसे_
• लिंग के आधार पर
• रिस्तो के आधार पर
• आकार के आधार पर
• दिशा के आधार पर
• स्वभाव के आधार पर
विलोम शब्द बनाते समय एक विशेष बात का ध्यान रखना चाहिए कि अगर पहली शब्द संज्ञा में है तो उसका विलोम शब्द भी संज्ञा में होगा।
यानी पहला शब्द जिस भेद में है विलोम शब्द भी हमे उसी भेद में लिखना होगा।
300 से भी अधिक विलोम शब्द
• अगला = पिछला
• अतिवृष्टि = अनावृष्टि
• उगना = डूबना
• उच्च = नीच
• उठना = बैठना
• उजाला = अंधकार
• उत्तम = अधम
• उदय = अस्त
• उधार = नगद
• उर्वर = ऊसर
• उपजाऊ = बंजर
• उदार = अनुदार
• दाता = कंजूस
• प्रातः = साय
• कठोर = कोमल
• कर्कश = मृदुल
• एकत्र = विकिर्ण
• कटु = मधु
• कठिन = सरल
• कर्तव्य = अकर्तव्य
• कड़वा = मीठा
• गलत = सही
• गौण = प्रधान
• संग्रह = त्याग
• ग्रामीण = नागरिक
• ग्रस्त = मुक्त
• ग्रास = मोक्ष
• बंधन = मुक्ति
• गांव = शहर
• अच्छा = बुरा
• प्रकाश = अंधकार
• प्रसन्न = उदास
• अमावस्या = पूर्णिमा
• जमीन = आसमान
• आना = जाना
• आग = पानी
• गरीब = अमीर
• पराया = अपना
• आगे = पीछे
• आदि = अन्त
• अवाई = विदाई
• आगमन = प्रस्थान
• ऊपर = नीचे
• सरल = कुटिल
• श्रम = विश्राम
• आवाहन = विसर्जन
• गुलामी = आजादी
• गोरा = काला
• साथ = अलग
• सरल = कुटिल
• छोटा = बडा
• सोना = जागना
• उतार = चढ़ाव
• कृष्ण = कंस
• निन्दा = स्तुति

• उखाड़ना = गाड़ना
• कटा = फूल
• साधु = चोर
• खरीद = बिक्री
• कृतिम = प्रकृतिक
• कमजोर = कठोर
• प्रसारण = आकुचन
• विरोध = समर्थन
• कड़ा = मुलायम
• आम = खास
• मूर्ख = चतुर
• दंड = क्षमा
• बढ़ना = घटना
• कच्चा = पक्का
• काला = सफेद
• क्षीण = पुष्ट
• चुस्त = ढीला
• कृपा = कोप
• सरल = कुटिल
• मरण = जीवन
• जड़ = तना
• जलना = बुझना
• निजी = सार्वजनिक
• प्रकट = गुप्त
• नकली = असली
• बदी = नेकी
• निदय = वदय
• पहला = दुसरा
• जमा = पिघला
• सच्चा = झूठा
• गर्मी = सर्दी
• पतला = गाढ़ा
• बचपन = बुढ़ापा
• संक्षेप = विस्तार
• पाप = पुण्य
• देव = दानव
• मन्द = तीव्र
• दुर्जन = सज्जन
• बीमार = नीरोग
• सुखा = बाढ़
• प्रेम = घृणा
• तरल = वृद्ध
• देहाती = शहरी
• पूरब = पश्चिम
• खोलना = लपेटना
• भय = साहस
• जागरण = निद्रा
• दिन = रात
• ज्वार = भाटा
• जनता = सरकार
• जन्म = मृत्यु
• देवता = राक्षस
• साहस = भय
• झगड़ा = मेल
• भाग्य = कर्म
• प्राचीन = नवीन
• ठोस = तरल
• धुप = छांव
• भारी = हल्का
• शत्रु = मित्र
• शोर = शान्त
• साफ = गन्दा
• सांझ = सवेरा
• संधि = विग्रह
• सुन्दर = कुरूप
• महंगा = सस्ता
• मिट्टी = सोना
• मीलन = विरह
• मेहनती = आलसी
• युवा = बुढा
• रक्षक = भक्षक
• स्वर्ग = नर्क
• मंगल = अमंगल
• कलह = सुलह
• रोगी = नीरोगी
• सर्दी = गर्मी
• स्त्री = पुरुष
• मालीक = नौकर
• सिर = पांव
• लाभ = हानी
• सामान्य = त्याग
• हंसना = रोना
• हार = जीत
• सेवक = स्वामी
• ताजा = बासी
• पेट = पीठ
• डरपोक = निडर
• संहार = पालक
• उपकार = अपमान
• अभिमुख = विमुख
• प्रबल = निर्बल
• उन्नत = अवनत
• सुगम = दुर्गम
• सौभाग्य = दुर्भाग्य
• विजय = पराजय
• संयोग = वियोग
• आयात = निर्यात
• श्याम = गौरी
• रंगीन = सादा
• फिका = तिखा
• कलह = सुलह
• शुष्क = आर्द्र
• महंगा = सस्ता
• चिरंतर = तात्कालिक
• सुगंध = दुर्गंध
• कुकर्म = सुकर्म
• निर्बल = प्रबल
• अचेत = सचेत
• सुमति = कुमति
• कुसंग = सत्संग
• दुर्भाव = सदभाव
• सपक्ष = विपक्ष
• सचेत = अचेत
• संजीव = निर्जीव
• सरस = नीरस
• कपूत = सपूत
• सुमति = कुमति
• कुख्यात = प्रख्यात
• बदबू = खुशबू
• स्वतंत्र = परतंत्र
• अंतर्गत = बहि गर्त
• अधिकांश = अल्पांश
• स्वदेश = परदेश
• धनवान = निर्धन
• अखंड = खंडनीय
• तुलनीय = अतुल
• शर्मिंदा = बेशर्म
• कुलदीपक = कुल कलंक
• चिंता मुक्त = चिंता ग्रस्त
• बलवान = निर्बल
• निर्दय = दयालु
• निरपराध = अपराधी
• आदि = अंत
• महात्मा = दुरात्मा
• बुद्धिमान = बुद्धिहीन
• स्वदेश = परदेश